Αξιολόγηση:

• Πώς κατανοείτε τις προτάσεις και λέξεις:
  • ως και τα ρούχα....φως
  • όταν οι ώρες δεν τραγουδούσαν πια
  • ξεθωριασμένο πρωινό
  • γεύομαι, ουσία
• Να αντικαταστήσετε τη φράση
  • με μια ισοδύναμη
  • με δύο άλλες: Την έπιασε ένας ανήμπορος, ακατανόητος θυμός.
• Διακρίνετε τις παραγράφους και δείξετε πώς αυτές συνδέονται μεταξύ τους.[άσπρα μαλακά φτερά...ασπρόχρυση σταγόνα....γλαυκή ειρήνη στις αποχρώσεις του άσπρου....άσπρο τομπράλκο... παραμύθι/... ανάλαφρο νερό... Αθήνα ήλιος κρυμμένος, ζωή μακρό τούνελ κλπ, ...μικρόκοσμος μαζεύτηκε, πλησίασε, παίξουμε....γεύση ιδιαίτερη ....ρουφάς λαίμαργα τις στιγμές...ευτυχία...ασπρο φως]
• Η άσκηση 2 του βιβλίου
• "Θα ΄θελε να κρατήσει μερικές γουλιές.... το τέλος" : Να γράψετε τι φαντάζεστε πως αισθάνεται η Κυβέλη;
• Σε ποιο σημείο βλέπετε η πραγματικότητα να αγγίζει το παραμύθι;
• Σε ποια εποχή τοποθετείται το έργο; Οι διαφορές της πόλης και της υπαίθρου έτσι όπως τις κατανοεί η ηρωίδα ισχύουν και σήμερα; Να κάνουν οι μαθητές μιαν ανάλογη σύγκριση γράφοντας για δικές τους διακοπές...(να ληφθεί υπόψη αν υπάρχουν παιδιά που δεν έχουν επισκεφτεί την ύπαιθρο ή την πόλη)

Όπου υπάρχει βιβλιοθήκη το μάθημα γίνεται εκεί με συνεργασία του υπεύθυνου. Μπορεί να υπάρχουν βιβλία με ποιήματα ή πεζά ελληνικά και ξένα, που να έχουν θέματα σχετικά με αυτά που θίγονται στο σχετικό μάθημα.

• Να αναζητήσουν ποιήματα που θα αναφέρονται στη φύση και στη χαρά, που δίνει η σχέση μαζί της.
• Ζωγραφικοί πίνακες που να αναφέρονται στο ίδιο θέμα μέσα από βιβλία τέχνης ή CD rom π. χ. Οι γυναίκες στον κήπο του Claude Monet (Η χαρά σε σχέση με το λευκό πάλι το φως την κίνηση)
• Σχέση παραμυθιού και πραγματικότητας. Ανίχνευσή της μέσα από παραμύθια: Οι νεράιδες, Η Ωραία κοιμωμένη του δάσους του Perraut κλπ Δομή του παραμυθιού.
• Η διαφορά πόλης της υπαίθρου: Φωτογραφίες

Βαϊνάς Κ., 1998, Η Ερώτηση ως Μέσον Αγωγής της Σκέψης, Αθήνα, Gutemberg. Γιαννακάκη Π., 1995, Ένα λεξικό για τη διδασκαλία του μαθήματος των Νέων Ελληνικών, Εκπαιδευτική Κοινότητα, τ.2. Αθήνα. Γιαννακάκη Π., 1997, Ο Εκπαιδευτικός διαμεσολαβητής. Οι σχέσεις του στη δευτεροβάθμια Εκπαίδευση., Αθήνα, Κ. Α., Βασδέκη. Γιαννακάκη Π., 2000, Σχολείο για όλους και για τον καθένα, Αθήνα, Σύγχρονη Εκπαίδευση. Γιαννακάκη Π., 2001, Παιδαγωγικές και διδακτικές διαμεσολαβήσεις για τη διδασκαλίατης περίληψης στο Γυμνάσιο, Σύγχρονη Εκπαίδευση, τ. 116, Αθήνα. Γιαννακάκη Π., 2001β, Σκέψη ή Μνήμη (Σχόλιο), Σύγχρονη Εκπαίδευση, τ. 119, Αθήνα. Γιαννακάκη Π., 2002, Ο χειρισμός των ερωτήσεων αποτελεσματική διαμεσολάβηση στη σχέση γνώσης αξιολόγησης και διδασκαλίας, Σύγχρονη Εκπαίδευση, τ.122, Αθήνα. Γιοκαρίνης Κ.,1995, Η τεχνική των ερωτήσεων, Εκδ. Επέκταση. Θεοφιλίδης Χ., 1988, Η Τέχνη των ερωτήσεων, Αθήνα, Γρηγόρης. Ματσαγγούρας Η., 1997, Στρατηγικές Διδασκαλίας, Αθήνα, Gutemberg. Ματσαγγούρας Η., 1998, Θεωρία της διδασκαλίας, Αθήνα, Gutemberg. Ματσαγγούρας Η., 1998, Η Σχολική Τάξη, Αθήνα, Gutemberg. Timbal-Duclaux L.,1993, Το δημιουργικό γράψιμο, Αθήνα, Πατάκης. Φλουρής Γ., 1984, Η αρχιτεκτονική της διδασκαλίας και η διαδικασία της μάθησης, Αθήνα, Γρηγόρης. Φράγκος Χ., 1973, Εφαρμογή της Μαιευτικής του Σωκράτη σε παιδιά, Ιωάννινα. Φράγκος Χ., 1977, Ψυχοπαιδαγωγική, Αθήνα, Παπαζήση.

• Βασικός στόχος επικοινωνία: περιεχομένου /στόχων /καταστάσεων.
  • Οργή(Αχιλλέα-Απόλλωνα)/τιμή/ύβρις/ασέβεια
• Διακρίβωση και προσδιορισμός των πυρηνικών εννοιών γύρω από τις οποίες θα οργανωθεί το μάθημα....
  • Σχέσεις θρησκείας-πολιτικής εξουσίας
  • Η έννοια της τιμής
• Προσανατολισμός και οριοθέτηση προτεραιοτήτων.

• Επιλογή ενισχυτικών στοιχείων και δραστηριοτήτων μέσα από τα οποία θα εκφραστούν οι γνώσεις.
  • Ο Πίνακας/ CD rom/ ζωγραφικές εικόνες
• Εντοπισμός δυσκολιών : Χειρισμός της ετερογένειας.
  • Κάνουμε να συμμετέχουν όλοι ή όσο το δυνατόν περισσότεροι και ζητάμε να μας δώσουν μια παρατήρηση έτσι που να κινητοποιήσουμε τις γνώσεις και τη φαντασία τους
• Κατανόηση και επιλογή διδακτικών εναλλακτικών πρακτικών. Π.χ. Συνεργασίες/ Ομάδες: α) Μια να διαβάσει κάποιος το προοίμιο του Ηροδότου β) η άλλη το δημοτικό ποίημα γ)να έχουμε σε φωτοτυπία το προοίμιο της Οδύσσειας...κλπ/ Συζήτηση μεταξύ τους για εκφρασμένες απόψεις δικές μας ή των συμμαθητών τους.
• ?λλες επιλογές σχέσεων.Ο ποιητής και το έπος: Γιατί η ύβρις του Αγαμέμνονα; Πώς εξηγούν τις προτιμήσεις των θεών στους θνητούς; Είναι μόνο για να εξελιχθεί το έπος; Πώς μπορούν να συσχετίζουν παραμυθικά στοιχεία με πραγματικά; Η πραγματικότητα είνα μόνο μία;

• Διαδικασία εμπλοκής. Αξιοποίηση του προσκομιζόμενου υλικού: Ξεκινάμε από το υλικό των παρατηρήσεων των μαθητών π.χ μια συσχέτιση με το προοίμιο της Οδύσσειας ή μια συναισθηματική αντίδραση για τους ανθρώπους, που χάνονται από την αρρώστεια ή η αναγνώριση στο κείμενο του κεντρικού σημείου της οργής και της τιμής κλπ και προσδιορίζουμε τους προσανατολισμούς, που πρέπει να δώσουμε στο μάθημα και αφήνουμε τους μαθητές να σχολιάζουν να συσχετίζουν ενώ οξύνουμε την κατάσταση. Πώς το βλέπετε; Πώς το ακούτε; Πώς το αισθάνεστε; κλπ. Αλλού δίνεται προτεραιότητα στη μορφή (..σιωπηλός δίπλα στην ηχηρή θάλασσα) κι αλλού στο περιεχόμενο( Ο σεβάσμιος γέροντας ταπεινώνεται/τιμή....Τι περιμένουμε.....) . Επιμένουμε να φαίνεται πως είναι αυτοί οι μαθητές οι χειριστές των δεδομένων του μαθήματος κι εμείς εργαζόμαστε μαζί τους για να οικοδομήσουμε το μάθημα και τη γνώση.
• Διαδικασία κατεύθυνσης (Διασταύρωση πρώτου και δεύτερου σχήματος).
  • Χρησιμοποιούμε τις αναπαραστάσεις τους και τα λάθη τους.Τα χρησιμοποιούμε, τα διορθώνουμε αμέσως ή αν χρειάζονται επεξεργασία τα επισημάνουμε και τα κρατάμε για να τα επεξεργαστούμε και εδώ όπως και στα άλλα μαθήματα μια άλλη φορά. Συνήθως μας δείχνουν περιοχές μιας λάθος πρώτης εγγραφής (ομηρικά σχήματα-παρομοίωση κλπ) ή γνώσεις που δεν έχουν αφομοιωθεί.
  • Ακούμε/ κατανοούμε/ αναγνωρίζουμε/ συγκρίνουμε/ συζητάμε/ παρακολουθούμε την εξέλιξή της σκέψης τους.
• Διαδικασία προετοιμασίας για τη μετατροπή της γνώσης σε αφαιρετική ικανότητα.
  • Η κίνηση του μύθου:Να παρακολουθούν την κίνηση των κεντρικών προσώπων και να κατανοούν τις επιλογές του ποιητή πχ. στο ρόλο που κάθε φορά παίζουν οι θεοί.
  • Η λογοτεχνικότητα: Να θεωρούν πως δεν έχουν να κάνουν με μια απλή ιστορία-παραμύθι αλλά με μια λογοτεχνική παραγωγή και να την ανακαλύπτουν.
  • Επιλογές αξιλόγησης: αξιολόγηση αυτής της διαδικασίας γίνεται και μέσα από παραγωγή υλικού π.χ. ζωγραφικής ή δραματοποιήσεις ή άλλο.
  • Διαθεματικότητα : Η ταφή των νεκρών στην Ιστορία/Θρησκεία, στη Λαογραφία, στη Λογοτεχνία στις αναπαραστάσεις

• Πρώτο επίπεδο: Το ερωτηματικό Συνειδητοποίηση της πληροφορίας και δημιουργία γνωστικών ερωτημάτων Π.χ. Γιατί φτάνουν να συγκρουστούν δύο σπουδαίοι αρχηγοί; Ποιες επιπτώσεις φαντάζονται να δημιουργούνται, όταν αυτοί είναι αρχηγοί ενός σρατού;(μύθος/εποχή/τότε και τώρα)
  • Τι θα αναζητήσουν τα παιδιά και πώς θα σκεφτούν;
  • Σχολιάζουν, συγκρίνουν, παρατηρούν, εκφράζουν αντιθέσεις, θυμούνται.....
• Δεύτερο επίπεδο: Το κριτικό
  • Το κείμενο γίνεται συνεχώς πεδίο ανίχνευσης αλλά οι μαθητές κατευθύνονται και στο να απελευθερώνονται από αυτό. Γίνεται αφετηρία αλλά και σημείο επανόδου.
• Τρίτο Επίπεδο: Το μετατρεπτικό Ακριβής διατύπωση και βαθμιαία διακρίβωση του αναζητούμενου στόχου. Εκθέτουν τι κατανόησαν, το συζητούν, το κρίνουν εκ νέου και δίνονται ασκήσεις, που επεκτείνουν την κατανόηση και συμπληρώνουν την εργασία στην τάξη, έτσι δίνεται η αφορμή για μια νέα ίσως συζήτηση για να σταθεροποιηθούν οι αποκτημένες γνώσεις και να τεθούν νέα ερωτηματικά. Ένα καινούριο ερωτηματικό: Γιατί η σύγκρουση ανάμεσα κυρίως σε ανθρώπους της εξουσίας ή η μη αντίδραση των άλλων για την ίδια την εξέλιξη αλλά και για την επιλογή του ποιητή. Από το περιεχόμενο παραπέμπουμε στη μορφή και μέσα από τη λογοτεχνικότητα προσπαθούμε να αναπτύξει ο μαθητής τη φαντασία και την ευαισθησία. Μια πρόταση αξιολόγησης που εξαρτάται από το τι επεξεργασία έγινε στην τάξη και τι έμαθαν τα παιδιά:
  • Α) Ποιες είναι οι ενότητες/ τίτλοι, ο ρόλος του προοιμίου.
  • Β) Να χαρακτηρίσουν τον Αγαμέμνονα μέσα από αυτά που λέει αλλά και κάνει. Τι είδους σύγκρουση έχουμε;
  • Γ) Ποια εικόνα είναι η πιο δυνατή μέσα στο κείμενο;
  • Δ) Ο ρόλος των Αχαιών
  • Ε) Η ικεσία του Χρύση τι χαρακτηριστικά έχει;

Ιστορία- Κόσμος- Ιδέες

1. Εποχή ταραγμένη με πολιτικοκοινωνικούς αγώνες για την κατάργηση της βασιλείας.
2. Εποχή κατά την οποία γεννάται, ακμάζει και πεθαίνει η τυραννίδα.
3. ?ρνηση του ομηρικού κόσμου
4. Αποικισμοί/ εμπόριο/ κοινωνικές ανακατατάξεις.
5. Από την αριστοκρατία του Ομήρου, και την αγροτική μικρομεσαία τάξη (Βοιωτία) του Ησιόδου η λυρική ποίηση μάς μεταφέρει σε αστικά περιβάλλοντα.
6. Αναδεικνύεται το άτομο /υποκείμενο που αναζητεί την προσωπική του φυσιογνωμία. Οι άνθρωποι γίνονται πιο ελεύθεροι και νιώθουν βαθιά αυτή την ελευθερία την οποία και εκφράζουν.
7. Από τα κλέα ανδρών του επικού κόσμου έχουμε στροφή στον προσωπικό άνθρωπο και τον κόσμο του και προβάλλεται το συναίσθημα. Δεν γίνεται λόγος πια για τους θεούς και τους ήρωες αλλά για τον άνθρωπο.
8. Ο λυρικός ποιητής σε αντίθεση με τον επικό, είναι ο ποιητής του ολιγόστιχου ποιήματος, που περιορίζεται στη χρονική στιγμή του παρόντος και στο τοπικό περιβάλλον που ζει.
9. Η λυρική ποίηση είναι η ποίηση που συναισθάνεται τα αδιέξοδα και τη ρευστότητα του ανθρώπινου. Συνειδητοποιεί πως τον πόνο για να τον αντέξει ο άνθρωπος πρέπει να αγωνίζεται.
10. Διαμορφώνεται μια νέα ερμηνεία του πολιτικού ανθρώπου: ο καθένας συνυπεύθυνος για την ελευθερία και δικαιοσύνη.

Βιβλιογραφία Βουτιερίδης Η., Αρχαίοι Έλληνες Λυρικοί, Αθήνα, Παπαδήμας. Bowra C.,1980, Αρχαία ελληνική λυρική ποίηση (μετ. Ι. Καζάζης), Αθήνα. Κορρές Στ.,1949, Αρχαίοι Έλληνες Λυρικοί, Αθήνα. Lesky Α., 1981, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, Θεσσαλονίκη, Αφοι Κυριακίδη. Σκιαδάς Α., 2000 (β εκδ.), Αρχαϊκός λυρισμός, 2 τομ., Αθήνα. Σπυρόπουλος Η.,1980, Τα Αρχαία Ελληνικά στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο, Αθήνα, Γρηγόρης.

ΠΡΩΤΗ ΜΟΡΦΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ: ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΙΣΜΟ ΣΧΗΜΑΤΩΝ.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ 14 ΣΑΠΦΩ: Ποικιλόθρον΄αθάνατ' (1 D, 191 P)

ΣΧΗΜΑ 1> Ορισμός και διερεύνηση της κατάστασης

• Βασικός στόχος επικοινωνία: περιεχομένου /στόχων /καταστάσεων.
  • Δομή και οργάνωση της Ωδής
  • Ανεύρεση εννοιών σε σχέση με την εποχή τους και τώρα, σε σχέση με την ποιήτρια
  • Γλώσσα-ύφος
  • ?λλα
• Διακρίβωση και προσδιορισμός των πυρηνικών εννοιών γύρω από τις οποίες θα οργανωθεί το μάθημα.....
  • Έρωτας-πάθος/Ποίηση/Επιφάνεια /Όραμα
  • Η έννοια της ηθικής δέσμευσης
  • ?λλη/ες[ποίηση]
• Προσανατολισμός και οριοθέτηση προτεραιοτήτων.

• Επιλογή ενισχυτικών στοιχείων και δραστηριοτήτων μέσα από τα οποία θα εκφραστούν γνώσεις αλλά και θα κινητοποιήσουν προηγούμενες.
  • Ο Πίνακας/ CD rom/ ζωγραφικές εικόνες/¨Μουσική:
  • Ο Μεγάλος Ερωτικός Μ. Χατζηδάκι /Διαθεματική διδασκαλία
• Επιφάνεια: Ομήρου Ιλιάδα π.χ. Η εμφάνιση της Αθηνάς στον Αχιλλέα β)Δημοτική ποίηση γ) Αρχίλοχος (απόσπασμα 9)Οράματα και Θάματα Μακρυγιάννη δ) Αντιλήψεις θρησκευτικές
• Έρωτας: Αντιγόνη
• Ηθική δέσμευση: Αντιγόνη, Του Νεκρού Αδελφού
  • Εντοπισμός δυσκολιών: Η γλώσσα: Χρησιμοποιούμε το λεξιλόγιο, τα σχόλια και αφήνουμε τα παιδιά να διαβάσουν τη λογοτεχνική μετάφραση πριν αρχίσουμε την επεξεργασία.
  • Κατανόηση και επιλογή διδακτικών εναλλακτικών πρακτικών. Π.χ. Συνεργασίες/ Ομάδες: α) μια ομάδα να διαβάσει το ποίημα του Αρχίλοχου β) άλλη το δημοτικό του Νεκρού αδελφού (ηθική δέσμευση) γ) / Σηζήτηση μεταξύ τους για εκφρασμένες απόψεις δικές μας ή των συμμαθητών τους.
• ?λλες επιλογές σχέσεων

• Διαδικασία εμπλοκής. Αξιοποίηση του προσκομιζόμενου υλικού: Ξεκινάμε από το υλικό των παρατηρήσεων των μαθητών π.χ μια συσχέτιση με τον Αρχίλοχο ή την Ιλιάδα ή τη Δημοτική ποίηση ή ένα σχόλιο για τον έρωτα, για την ομορφιά στη χρήση των λέξεων προκειμένου να εκφραστεί το πάθος....η ποίηση, μια αναφορά στη ζωή της Σαπφώς ή τα σχόλια τα σχετικά με αυτήν.
• Διαδικασία κατεύθυνσης (Διασταύρωση πρώτου και δεύτερου σχήματος).
  • Χρησιμοποιούμε τις αναπαραστάσεις τους και τα στερεότυπα για να τοποθετήσουμε τη σημασία π.χ.της διαφορετικότητας της ποιήτριας στην εποχή της (σχόλια), τη σχέση της με την ποίηση, άρα την ομορφιά και το πάθος της με αυτήν, τον κύκλο γυναικών, τον έρωτα.
  • Ακούμε/ κατανοούμε/ αναγνωρίζουμε/ συγκρίνουμε/ συζητάμε/ παρακολουθούμε την εξέλιξή της σκέψης τους.
• Διαδικασία προετοιμασίας για τη μετατροπή της γνώσης σε αφαιρετική ικανότητα.

• Πρώτο επίπεδο: Το ερωτηματικό Συνειδητοποίηση της πληροφορίας και δημιουργία γνωστικών ερωτημάτων
  • Ποια είναι η δομή μιας ωδής, τα θέματα: Επίκληση/1η στροφή,Δικαίωση/2η-5η στροφή, Παράκληση/6η στροφή
  • Τι θα αναζητήσουν οι μαθητές και πώς θα σκεφτούν στη σχέση μορφής και του περιεχομένου:π.χ. Μετατροπές της αιολικής σε αττική διάλεκτο
  • Διαβάζουν, σχολιάζουν, ερμηνεύουν, συγκρίνουν Ανάγνωση 5ου στασίμου από την Αντιγόνη (στ.1115 κ.ε Επίκληση του Διονύσου), παρατηρούν, εκφράζουν αντιθέσεις, θυμούνται...(Ιλιάδα Π 236-8 και Ε 115-7)
• Δεύτερο επίπεδο: Το κριτικό
  • Το κείμενο γίνεται συνεχώς πεδίο αναφοράς και οι μαθητές κατευθύνονται και στο να απελευθερώνονται από αυτό. Γίνεται αφετηρία αλλά και σημείο επανόδου: Η χρήση των επιθέτων π.χ. τους παραπέμπει στο προηγούμενο επίπεδο, γιατί τα χρησιμοποιεί η Σαπφώ, τι να πετύχει, γιατί επικαλείται την θεά.....
• Τρίτο Επίπεδο: Το μετατρεπτικό Ακριβής διατύπωση της μετάφρασης της διάκρισης των ενοτήτων και των θεμάτων, της διελεύκανσης της διαλεκτικής γραμματικής και συντακτικής δυσχέρειας. Ανάδειξη της εικόνας της θεάς, της θέσης της ποιήτριας στην εποχή της και στη λυρική ποίηση ( τη διαφορά του ατομικού συναισθήματος σε σχέση με το έπος)κλπ Αξιολόγηση με ασκήσεις (Μορφής, περιεχομένου/οργάνωσης, ύφους, γραμματικής και συντακτικού αν χρειάζεται)
  • Τι ρόλο παίζει το επίθετο στο ποίημα, γιατί το χρησιμοποιεί; Τι θέλει να τονίσει;
  • Σχολιάστε τη χρήση των ρημάτων και ιδιαίτερα των χρόνων στη δομή και οργάνωση της αφήγησης.
  • Διώξει-σύμμαχος: γιατί χρησιμοποιεί πολεμικό λεξιλόγιο;
  • Βρείτε τα ζεύγη των αντιτιθέμενων καταστάσεων και τα χαρακτηριστικά τους.
  • Μπορείτε να επισημάνετε τη διαφορά ύφους που υπάρχει στην επίκληση και το όραμα; Πώς το κατανοείτε;