Μερικές σημειώσεις για τις παιδαγωγικές μεθόδους μέσα από τα παιδαγωγικά ρεύματα στη σχέση με τη γνώση του μαθητή και του εκπαιδευτικού.
- Μέθοδοι που ετεροκαθορίζονται: Η γνώση δομείται από τους εκπαιδευτικούς (ex cathedra ή με την χρήση αλλεπάλληλων ερωτήσεων). Η βοήθεια που δέχονται οι εκπαιδευτικοί είναι από τους ειδικούς της διδακτικής ή τους έξωθεν αντιπρόσωπους ή από συστήματα που τον αντικαθιστούν. Οι εκπαιδευτικοί είναι εκείνοι που "αλλάζουν" το άτομο.
Το πρωτεύον έρχεται απέξω, είναι εξωτερικό, αντικειμενικό.
- Μέθοδοι αυτοκαθοριζόμενες: Στηρίζονται στον εποικοδομητισμό (παρατήρηση, ανακάλυψη), οι μαθητές με τη δραστηριότητά τους οικοδομούν καταστάσεις μάθησης και οι εκπαιδευτικοί βοηθούν το άτομο στο να "αλλάξει". Την προτεραιότητα την έχει
το υποκείμενο, εδώ ο ίδιος ο μαθητής.
- Μέθοδοι που αλληλοκαθορίζονται: Η γνώση γίνεται προϊόν μιας αμοιβαίας εργασίας. Από τη μια η δραστηριότητα του μαθητή που συναντιέται με αυτή του καθηγητή κάτω από τον κοινό ακριβώς στόχο την οικοδόμηση της γνώσης. Ο εκπαιδευτικός γίνεται διαμεσολαβητής ανάμεσα στη γνώση και το
μαθητή. Ο εκπαιδευτικός μέσα στις πολύπλοκες αυτές διαδικασίες που εμπλέκεται, διευθετεί τις καταστάσεις μάθησης για να βοηθήσει να σκέφτεται και να μαθαίνει ο μαθητής.
Στη διασταύρωση των διαδικασιών μάθησης και διδασκαλίας και για την οικοδόμηση της γνώσης αξιοποιούνται οι προηγούμενες γνώσεις του μαθητή. Η διδασκαλία προσπαθεί να απαντήσει στις ανάγκες της μάθησηςαντιπαρατίθεται στην κλασική προοπτική θέλει τη μάθηση τη μάθηση αναμενόμενο αποτέλεσμα της διδασκαλίας.
Η διαμεσολάβηση, λοιπόν, του εκπαιδευτικού ανάμεσα στο μαθητή και τη γνώση περνάει μέσα από τις διαδικασίες της διδασκαλίας (εμπλοκή, κατεύθυνση, διασάφηση) και της μάθησης, που είναι η μετάβαση κάθε φορά με τη διδασκαλία από το ερωτηματικό, στο κριτικό και στη συνέχεια στο μετατρεπτικό επίπεδο γνώσης.(Γιαννακάκη Π.) Δεν περιορίζεται όμως η διαμεσολάβηση ανάμεσα στον εκπαιδευτικό και το μαθητή ανάμεσα στις κατατάσεις και τη γνώση αλλά είναι χρωματισμένη και από τις αλλές σχέσεις των πρωταγωνιστών μέσα και έξω από το σχολείο. Ο εκπαιδευτικός διαμεσολαβητής έχει να χειριστεί τους πόλους αντιφάσεων, που μπορεί να είναι κεντρικές όπως ισότητα/ ανισότητα ή δευτερεύουσες όπως η ύλη και ο χρόνος η οποία μπορεί ακριβώς να μετατραπεί σε κεντρική. Πρόκειται
για ένα "μοντέλο" δυναμικό με ευκαμψία και ελευθερία.
Έτσι, από το δασκαλοκεντρικό και μετά το παιδοκεντρικό ρεύμα (Decroly), από το κοινωνικοκεντρικό (να φτιάξουμε ένα κοινωνικό άτομο) του Makarenko, του Snyders, του Freinet και από το ρεύμα των "τεχνικών" και "στρατηγικών" (προσαρμογή του μαθητή στην κοινωνία, διαχείριση προγραμμάτων, αξιολόγηση της παραγωγής για την υλοποίηση των στόχων) και την
παιδαγωγική των στόχων (Bloom) περνάμεστις παιδαγωγικές της μάθησης όπου στην εκπαιδευτική πράξη ο μαθητής μαθαίνει μέσω τρίτου, όπως λέει ο Vygosky, να οικοδομεί τη γνώση του (διάλογος, εξατομίκευση, διαπραγμάτευση). Αυτές οι παιδαγωγικές στηρίζονται σε γνωστικές θεωρίες μάθησης, στον εποικοδομητισμό και την γνωστική ψυχολογία (Piaget, Ausubel, Bruner, Vygotskυ).
Ο εκπαιδευτικός μιλάει λίγο, δρα περισσότερο και παρατηρεί ενδιάμεσα για να επανακαθορίσει τις επιλογές του, σύμφωνα με τις ανάγκες της μάθησης.
Η σχέση με τη γνώση, καινούριος όρος που σηματοδοτεί μια νέα περιοχή έρευνας ιδιαίτερα στη Γαλλία, επηρεάζει τις θεωρίες της μάθησης και διευκρινίζει τη σχέση υποκειμενικού αντικειμενικού και το διάλογό τους.(Charlot B., Beillerot J.)
Η διαμεσολάβηση, λοιπόν, του εκπαιδευτικού ανάμεσα στο μαθητή και τη γνώση περνάει μέσα από τις διαδικασίες της διδασκαλίας (εμπλοκή, κατεύθυνση, διασάφηση) και της μάθησης, που είναι η μετάβαση κάθε φορά με τη διδασκαλία από το ερωτηματικό, στο κριτικό και στη συνέχεια στο μετατρεπτικό επίπεδο γνώσης.(Γιαννακάκη Π.) Δεν περιορίζεται όμως η διαμεσολάβηση ανάμεσα στον εκπαιδευτικό και το μαθητή ανάμεσα στις κατατάσεις και τη γνώση αλλά είναι χρωματισμένη και από τις αλλές σχέσεις των πρωταγωνιστών μέσα και έξω από το σχολείο. Ο εκπαιδευτικός διαμεσολαβητής έχει να χειριστεί τους πόλους αντιφάσεων, που μπορεί να είναι κεντρικές όπως ισότητα/ ανισότητα ή δευτερεύουσες όπως η ύλη και ο χρόνος η οποία μπορεί ακριβώς να μετατραπεί σε κεντρική. Πρόκειται
για ένα "μοντέλο" δυναμικό με ευκαμψία και ελευθερία.
Έτσι, από το δασκαλοκεντρικό και μετά το παιδοκεντρικό ρεύμα (Decroly), από το κοινωνικοκεντρικό (να φτιάξουμε ένα κοινωνικό άτομο) του Makarenko, του Snyders, του Freinet και από το ρεύμα των "τεχνικών" και "στρατηγικών" (προσαρμογή του μαθητή στην κοινωνία, διαχείριση προγραμμάτων, αξιολόγηση της παραγωγής για την υλοποίηση των στόχων) και την
παιδαγωγική των στόχων (Bloom) περνάμεστις παιδαγωγικές της μάθησης όπου στην εκπαιδευτική πράξη ο μαθητής μαθαίνει μέσω τρίτου, όπως λέει ο Vygosky, να οικοδομεί τη γνώση του (διάλογος, εξατομίκευση, διαπραγμάτευση). Αυτές οι παιδαγωγικές στηρίζονται σε γνωστικές θεωρίες μάθησης, στον εποικοδομητισμό και την γνωστική ψυχολογία (Piaget, Ausubel, Bruner, Vygotskυ).
Ο εκπαιδευτικός μιλάει λίγο, δρα περισσότερο και παρατηρεί ενδιάμεσα για να επανακαθορίσει τις επιλογές του, σύμφωνα με τις ανάγκες της μάθησης.
Η σχέση με τη γνώση, καινούριος όρος που σηματοδοτεί μια νέα περιοχή έρευνας ιδιαίτερα στη Γαλλία, επηρεάζει τις θεωρίες της μάθησης και διευκρινίζει τη σχέση υποκειμενικού αντικειμενικού και το διάλογό τους.(Charlot B., Beillerot J.)