Ο ποιητικός ρυθμός μπορεί να είναι απλός και εμφανής, ή σύνθετος και μερικές φορές κρυφός. Μπορεί να είναι δηλαδή του τύπου :

 | Φυσάει τ? αεράκι μ? ανάλαφρη φορά και τες τριανταφυλλιές αργά σαλεύει και αστές καρδιές και στην πλάση βασιλεύει ρόδινο σούρουπο, ώρα μυροφόρα |

 αλλά μπορεί ναι είναι και του τύπου :

 | Και πάνω στα σημάδια που άφηνε με την πλατεία πατημασιά του ο πλάτανος ξεχώριζες ακόμα τις γραμμές από το αίνιγμα του πρώτου ανθρώπου |

 Αυτός καθαυτός ο ήχος των λέξεων μπορεί επίσης να παίζει καθοριστικό ρόλο, όχι μόνο λόγω του εσωτερικού ρυθμού της κάθε λέξης αλλά και των συνηχήσεων:

 | ?Με την πλατεία πατημασιά του ο πλάτανος?. |

Συνήθως αυτό που λέμε ?στίχος τραγουδιού? βασίζεται σε απλούς και εμφανείς ρυθμούς της πρώτης μορφής του Μαβίλη κι? όχι σε τόσο σύνθετους ρυθμούς της δεύτερης μορφής του Ελύτη. Η επιβολή κάποιου ρυθμού πάνω στη γλώσσα είναι ίσως η απλούστερη λύση για τον ποιητή, μπορεί όμως να είναι κι η πιο συνηθισμένη παγίδα που μπορεί να οδηγήσει τον μέτριο ποιητή στην κοινοτυπία και στον φορμαλισμό. Σε ό,τι αφορά τον μουσικό, ο έμμετρος λόγος μπορεί βέβαια να του προσφέρει ένα αρχικό κάνναβη, μια σκαλωσιά πάνω στην οποία να στήσει τις μουσικές του ιδέες, μπορεί όμως επίσης να αποτελέσει τη συνηθέστερη παγίδα που μπορεί να τον οδηγήσει στην κοινοτυπία, ή στην παρανόηση, ιδίως όταν τείνει να αρκεστεί στο ρυθμικό ?πακετάρισμα? των γλωσσικών περιόδων μέσα σε μουσικά μέτρα και αγνοήσει άλλα καίρια επίπεδα που συμμετέχουν στη διαμόρφωση του ποιητικού νοήματος.

Ένα απ? αυτά είναι ο ιδιαίτερος τρόπος χρήσης της γλώσσας, ο οποίος μπορεί επίσης να συμβάλλει καθοριστικά στην υποχώρηση της καθημερινής αναφορικής της λειτουργίας. Είναι γνωστό π.χ ότι -στο παρελθόν κυρίως - μέσα στις συνηθισμένες τεχνικές της ποίησης περιλαμβάνονταν κι η λεγομένη γλωσσοπλαστία, δηλαδή η επινόηση νέων λέξεων μέσω συρραφής άλλων, ή, η παραμόρφωση γνωστών λέξεων προκειμένου να εξυπηρετηθεί το μουσικό μέτρο ή τέλος, η χρήση ασυνήθιστων λέξεων που γεννούν κάποια έκπληξη λόγω της σπανιότητας τους.

Το Δρυ το αρχαιομίλητο κι αν θρόισε στη Δωδώνη.... ή η σκοτεινάγρα του βυθού ξεχνιέται στον κάφρο ... ή Ποια πέτρα ποιος ανθός και ποιος καπνός σου δείξαν τη μονιά μου.... Υπάρχει έπειτα η χρήση της μεταφοράς κι? η αξιοποίηση της αμφισημίας που μπορεί να αλλάζει τη σημασία του νοήματος γνωρίμων λέξεων και να γεννά μια αίσθηση αβεβαιότητας, η οποία επίσης απομακρυνθεί τη γλωσσά από την καθημερινή της χρήση.

Άναψε μέσα μου γητειά τους τέσσερεις λαμπρούς αστερισμούς σου ... ή Βραδύ αράχνης, τι ωραία μυρίζει γύρω μου η απελπισία .... Είναι γνωστό επίσης πως οι λέξεις κουβαλάνε νοηματικές φορτίσεις που παραπέμπουν σε εικόνες και μπορούν να γεννούν συνειρμούς :

Έβγαλα τα φτερά μου και τα κάρφωσα στη γριά Που τη έθαβαν ολομόναχη, μ? ένα σπουργίτι στο γειτονικό δένδρο Με μια παλιά κασετίνα γεμάτη στακτή

Μια ?παλιά κασετίνα? δεν είναι το ίδιο πράγμα με ένα ?παλιό κουτί?, ή με ένα κιβώτιο, κλπ, γιατί παραπέμπει ίσως και στην έννοια ?κοσμήματα?, στην αίσθηση μιας παλαιότητας, ή ακόμα, στην παλιά κασετίνα με τα μολύβια που χρησιμοποιούσαμε στο δημοτικό. Αν θέλουμε να λειτουργήσουμε ψυχαναλυτικά μπορούμε να σκεφτούμε πως μπορεί να παραπέμπει ασυνείδητα σε λέξεις με παρόμοιο ήχο, ή ρυθμό όπως π.χ ?σκαρλατίνα?, κλπ . Το ?βράδυ αράχνης? δεν είναι ένα συνηθισμένο βράδυ αλλά έχει κάτι το μυστηριακό, κι? επιπλέον υπάρχουν κι? οι ιδιαίτεροι τονισμοί πάνω στο ?ρα? (?βράδυ αράχνης?) που προσθέτουν ένα επιπλέον επίπεδο μουσικού νοήματος. Τέτοιες λέξεις που γεννούν εικόνες και συνειρμούς συμβάλλουν στην αίσθηση της μεταφοράς και της αμφισημίας και μπορούν να αποτελούν αφετηρία έμπνευσης για το μουσικό που συχνά μπορεί να αποδεικνύεται πολύ πιο σημαντική από την απλή ρυθμική εκφορά του λόγου.

Πολύ σημαντικές επίσης για την κατανόηση του ποιητικού νοήματος μπορεί να είναι οι στιλιστικές αναφορές που παραπέμπουν σε έργα προγενεστέρων, ή σε ποιητικά ιδιώματα και αισθητικές προσεγγίσεις προηγουμένων εποχών. Ο στίχος π.χ : Την ώρα που μες στο κύπελλο που σήκωνε ο συνεπαρμένος να πιει Έπεφτε άξαφνα το κλειδί της βασιλείας.....

παραπέμπει σε ένα είδος αρχαϊκού, ή ακόμα και βιβλικού ύφους γραφής, που δεν μπορεί να αγνοηθεί από τον συνθέτη.

Μια άλλη τεχνική που εξυπηρετεί την υποχώρηση της αναφορικής λειτουργίας της γλώσσας είναι η παρέμβαση πάνω στην ίδια τη γραμματική δομή και τη σύνταξη, ή και πάνω στο φρεζάρισμα των ποιητικών περιόδων. Η σύνδεση λογικά ασύνδετων φράσεων ή, η χρήση ασυνήθιστων συνδέσμων, ή επιρρημάτων ανάμεσα στις προτάσεις μπορεί να γεννά μια αίσθηση ελλειπτικότητας, ημιτελούς, διφορούμενου, ψυχολογικής εκκρεμότητας που αποδίδει μια πολυσημία στις ποιητικές ενότητες.

.....?Είναι αργά πια για να ζητήσεις χάρη ! ? φώναξε ο δήμιος και άρπαξε απ? τα μαλλιά,/ εγώ στεκόμουνα στη σκάλα //- τρόπος του λέγειν/,απλώς είχα έρθει για μια επίσκεψη στο σπίτι της πλούσιας θειας/,αλλά η καταδίκη ήταν παλιά /,εξάλλου απογεύματα περνούσαν οι δήμιοι με τις αρκούδες //,άνοιγα τότε το παράθυρο κι?εδινα οδηγίες στους ναυτιλομένους,/ η, τις πιο θλιμμένες μέρες, άφεση σ? εκεινους που μας προδώσαν//, ?να με θυμάσαι? έλεγε ο πατέρας, αλλιώς θα?χω πεθάνει δυο φορές?,/ ξεψύχησε το ίδιο βράδυ κι?οι τοίχοι του νοσοκομείου γκρίζοι και σκυθρωποί.// Αργότερα μ?ένα φλάουτο προσπάθησα να συγκρατήσω τον καιρό.// Τώρα γερνάω /- και ονειρεύομαι να περπατήσω πάνω στη θάλασσα. //

Μπορούμε να πούμε πως στο παράδειγμα αυτό αναγνωρίζει κανείς την ίδια λειτουργία που έχει η αρμονία, ιδιαίτερα στον εμπρεσιονισμό, ή στον μεταρομαντισμό, όπου διάφορες συγχορδίες δεν λύνονται και λειτουργούν διαρκώς ως διφορούμενες, με αποτέλεσμα να διατηρείται αμείωτη η αίσθηση της αναμονής. Όπως οι άλυτες συγχορδίες μπορούν να μεταθέτουν διαρκώς την ένταση σε κάποια επόμενη, και μετά σε κάποια επόμενη, κλπ, έτσι κι οι ποιητικές ενότητες αυτού του ποιήματος του Λειβαδίτη -λόγω της χρήσης των συνδέσμων ?τότε?, ?έτσι?, ?λοιπόν?, κλπ- μεταθέτουν διαρκώς την αίσθηση του διφορούμενου, χωρίς ποτέ να τη λύνουν. Η σχεδόν ?σουρεαλιστική? αίσθηση που γεννιέται από μια τέτοια χρήση του λόγου οφείλεται στην νοηματικά αυθαίρετη σύνδεση των επί μέρους προτάσεων που προκαλεί έκπληξη.

Θα μπορούσαμε να ψάξουμε πολλά άλλα παραδείγματα των τεχνικών και των στρατηγικών που στοχεύουν στην υποχώρηση της αναφορικής λειτουργίας της γλώσσας και της μετατροπής του απλού καθημερινού λογού σε ποιητικό λόγω κι οι οποίες βέβαια διαφέρουν ανάλογα με το λογοτεχνικό στυλ. Άλλες φορές το κυρίαρχο στοιχείο μπορεί να είναι ο ρυθμός, άλλες φορές η γλωσσοπλαστία, άλλες φορές ο συμβολισμός και η αξιοποίηση της μεταφοράς, κλπ. Το βασικό όμως είναι πως σε κάθε περίπτωση ο ποιητικός λόγος βασίζεται σε διάφορες παρεκκλίσεις από την καθημερινή χρήση της γλώσσας και εμφανίζει πάντα ένα βαθμό πολυσημίας που υποχρεώνει την αντίληψη να ?ανεβοκατεβαίνει? διαρκώς στα διάφορα επάλληλα επίπεδα του νοήματος. Ένα μέρος αυτού του νοήματος μπορεί να αφορά στο αναφορικό περιεχόμενο των λέξεων, ένα άλλο μπορεί να αφορά στον ίδιο τον ήχο τους και στο ρυθμό της γλώσσας, ένα άλλο μπορεί να αφορά στους συνειρμούς που μπορεί να γεννάει η ?αμφισημία?κι? η μεταφορική χρήση των λέξεων, ένα άλλο μπορεί να αφορά στις ιδιαίτερες παρεκκλίσεις από τις αναμενόμενες λογικές και γραμματικές ακολουθίες, κλπ. Μπορούμε λοιπόν να πούμε πως, σε αντίθεση με κάποιο απλό στίχο που βασίζεται κυρίως στον ρυθμό, οι σύνθετες ποιητικές μορφές προϋποθέτουν πάντα διαρκείς μεταπηδήσεις και μεταβολές της εστίασης της προσοχής.