Το Summerhill ως κοινότηταΟι σχέσεις μεταξύ των μελών της κοινότηταςΌλα τα άτομα δημιουργούν τις δικές τους αξίες που βασίζονται στις κοινότητες στις οποίες ζουν. Το Summerhill είναι μια κοινότητα που αναλαμβάνει την ευθύνη της ύπαρξής της. Τα προβλήματα συζητιούνται και λύνονται μέσα από ανοιχτές, δημοκρατικές και κοινωνικές διαδικασίες. Όλα τα μέλη της κοινότητας, ενήλικες και παιδιά, είναι ισότιμα στις εκφάνσεις αυτών των διαδικασιών και λειτουργιών. Η ισότητα αυτή δημιουργεί σχέσεις που διέπονται από φιλικότητα, χωρίς τις τυπικότητες που δημιουργεί η ιεραρχία.
Αυτό που αποδεικνύει τα παραπάνω στην πράξη και όχι στα λόγια είναι
η Συνέλευση. Όλοι ξέρουν, για παράδειγμα, ότι ένα μέλος του προσωπικού δε μπορεί να καταγγείλει ένα μαθητή, προτείνοντας μια ποινή, χωρίς ο μαθητής να έχει το δικαίωμα να ζητήσει αντίστοιχη τιμωρία για παραπτώματα του προσωπικού. Οι πιθανότητες να κερδηθεί μια υπόθεση στο Δικαστήριο του Σχολείου είναι ίσες και για τις δυο πλευρές εξαιτίας του «status» των εμπλεκομένων.
Το αποτέλεσμα όλων αυτών των διαδικασιών είναι ένα δυνατό αίσθημα αλληλεγγύης των μελών της κοινότητας. Ένας επισκέπτης που πρόσφατα έμεινε στο σχολείο έχει γράψει:
Ίσως υπάρχει τρομοκρατία στο Summerhill, αλλά εγώ δεν τη βλέπω. Ίσως τα μεγαλύτερα παιδιά συμπεριφέρονται ως βασιλιάδες, αλλά δεν αντιλαμβάνομαι ούτε ίχνος τέτοιας κατάστασης. Αυτό που πραγματικά βλέπω είναι οκτάχρονα παιδιά να πηδούν απρόσμενα στην πλάτη δεκαπεντάχρονων και να περιφέρονται έτσι τριγύρω γελώντας. Παιδιά κάθονταν παράμερα μιλώντας πρόθυμα για κάποιο θέμα, αγνοώντας για το αν οι συνομιλητές τους είναι της ηλικίας τους, μικρότεροι ή μεγαλύτεροι. Θα ήταν, βέβαια, βλακώδες να πούμε ότι όλοι δεν έχουν τους δικούς τους ιδιαίτερους φίλους, αλλά δε νομίζω ότι κανείς απ? αυτούς έχει ιδιαίτερους εχθρούς?
Φυσικά, δεν είναι όλα ρόδινα. Η κοινοτική ατμόσφαιρα στο σχολείο είναι πολύ έντονη. Θα ήταν αφύσικο, όπου συμβιώνουν ογδόντα άνθρωποι, για πάνω από μισό χρόνο, να μην υπάρχουν κάποιες εντάσεις στις μεταξύ τους σχέσεις. Μερικές φορές ένας μαθητής με επιθυμία ανταρσίας-σχεδόν πάντα ένας καινούργιος στο σχολείο-μπορεί να συμπεριφερθεί με έναν όσο πιο καταστροφικό τρόπο γίνεται, καταπατώντας εσκεμμένα όσο πιο πολλούς γραπτούς και άγραφους κανόνες, με αποτέλεσμα να προκαλέσει αναστάτωση.
Είναι ενδιαφέρον ότι αυτά τα ανυπότακτα παιδιά είναι γενικά αυτά που πρόσφατα έφτασαν στο Summerhill από ένα πιο «συνηθισμένο» σχολείο. Αυτά φαίνεται ότι
επαναστατούν ενάντια στην άδικη και εξουσιαστική δομή απ? την οποία προέρχονται. Όταν βρίσκονταν εκεί, η «ανταρσία» δεν ήταν δυνατή. Είναι φανερό ότι μπορεί να γίνουν διασπαστικοί, όμως το σχολείο είναι ένας τόπος αποδοχής και συνήθως οι μαθητές αυτοί σοβαρεύονται αρκετά γρήγορα, όταν συνειδητοποιήσουν ότι η αδικία που τους έχει πληγώσει στο παρελθόν δεν υπάρχει πια.
Οι μεγαλύτεροι μαθητές είναι αυτοί που, όταν φτάνουν στο Summerhill, όσο περισσότερο έχουν ζήσει σε συνηθισμένα σχολεία, τόσο πιο πολύ χρόνο χρειάζονται να απορρίψουν τις αντίεξουσιαστικές τάσεις τους. Γι? αυτό το λόγο το Summerhill έχει μια πολιτική να μην παίρνει παιδιά πάνω από την ηλικία των έντεκα χρόνων, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις.
Tο προσωπικόΓια να μπορέσει το Summerhill να επιβιώσει ως σχολείο και ως κοινότητα απασχολεί πολλούς εργαζόμενους. Κάποιοι από αυτούς εργάζονται και ζουν μέσα σ? αυτό, όπως τα παιδιά, ενώ άλλοι αποτελούν την ομάδα του «ημερήσιου» προσωπικού, στην οποία περιλαμβάνονται δάσκαλοι, καθαρίστριες, μάγειροι κλπ.
Υπάρχουν τρία ζευγάρια House parents, που εργάζονται με πλήρες ωράριο (ένα ζευγάρι για τους San, ηλικίας 6-10 ετών, ένα για τους House, ηλικίας 10-12 ετών και ένα για τους Shack, ηλικίας 12-14 ετών). Όταν οι House parents παίρνουν άδεια, οι θέσεις τους καλύπτονται από τους δασκάλους.
Στο διδακτικό προσωπικό απασχολούνται 8 δάσκαλοι πλήρους ωραρίου για την 1η και 2η τάξη αλλά και δάσκαλοι μερικής απασχόλησης, Αγγλικών (ως πρόσθετη ξένη γλώσσα), Ιαπωνικών, Μουσικής (ντραμς, τσέλο, πιάνο και κιθάρας). Όλοι οι δάσκαλοι πλήρους απασχόλησης ζουν στο χώρο του σχολείου, που αποτελείται από 13 στρέμματα, είτε σε μονά δωμάτια, παράπλευρα με τα παιδικά, είτε σε τροχόσπιτα. Το προσωπικό συναντιέται κάθε εβδομάδα για να συζητήσει προβλήματα, νέα, αλλαγές, προϋπολογισμό κλπ. Υπάρχει επίσης άλλη μια εβδομαδιαία συνάντηση, αυτή των δασκάλων, στην οποία συζητιούνται οι διδακτικές ανάγκες των μαθητών και η διαχείριση. Προς στιγμήν το διδακτικό προσωπικό αποτελούν δάσκαλοι με υψηλά προσόντα, πανεπιστημιακά πτυχία και εμπειρία, κάτοχοι Masters (Χημείας και Ψυχολογίας), μεταπτυχιακών διπλωμάτων στην Αγωγή και πτυχιούχοι (Αγγλικής, Ζωολογίας κλπ.) με διδακτική εμπειρία σε δημόσια δημοτικά και γυμνάσια. Πολλοί από τους δασκάλους συνεχίζουν τις σπουδές τους (π.χ. στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο) ή από το Summerhill επιστρέφουν στο Πανεπιστήμιο για να εκπαιδευτούν στον τομέα της κοινωνικής εργασίας, της εργοθεραπείας ή της αγωγής.
Όλο το προσωπικό πληρώνεται με το ίδιο ημερομίσθιο και δεν υπάρχει ιεραρχία, μόνο εξειδίκευση.
Μια τυπική μέρα στο SummerhillΤο ωρολόγιο πρόγραμμα δεν τηρείται πάντα με ακρίβεια, επειδή μερικές φορές οι κανονικές ώρες αλλάζουν εξαιτίας της Συνέλευσης ή για κάποιο άλλο λόγο. Ειδικά τα ωράρια της κατάκλισης γίνονται αντικείμενο πολλής συζήτησης και αλλάζουν αρκετά συχνά. Σε γενικές γραμμές, το πρόγραμμα έχει ως εξής:
Πρωινό γύρω στις οχτώ μέχρι τις εννιά παρά τέταρτο. Οι μαθητές πρέπει να είναι έτοιμοι το αργότερο μέχρι τις οχτώ και μισή, αλλιώς οι «bed officers» (αξιωματούχοι των κρεβατιών) επιβάλλουν ποινή. Μια συνηθισμένη ποινή μπορεί να είναι: τελευταίος στην ουρά για το γεύμα ή αγγαρεία μιας ώρας.
Στις εννιά και μισή τα μαθήματα αρχίζουν και τελειώνουν στις μία και δέκα. Τα μεγαλύτερα παιδιά εγγράφονται στα διάφορα αντικείμενα των ενδιαφερόντων τους και μετά ακολουθούν ένα πρόγραμμα, όπως ακριβώς στα περισσότερα άλλα σχολεία.
Τα παιδιά κάτω απ? την ηλικία των δώδεκα πηγαίνουν στην 1η τάξη (ηλικίας 5-10) ή στη 2η (ηλικίας 10-12). Αυτά έχουν τους δικούς τους δασκάλους και τάξεις με πολυδύναμους χώρους. Ο δάσκαλός τους μπορεί να τους δώσει το πρόγραμμα για την εβδομάδα ή να οργανώσει δραστηριότητες που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις επιθυμίες τους.
Για την Τέχνη, τις Επιστήμες και τις Ξένες Γλώσσες τα παιδιά μπορούν να επιλέξουν ειδικά μαθήματα με τους αντίστοιχα ειδικευμένους δασκάλους. Οι εξειδικευμένοι δάσκαλοι έχουν μεγάλη ανεξαρτησία στην επιλογή της διδακτικής μεθόδου και στο χειρισμό των διδακτικών αντικειμένων. Σε γενικές γραμμές οι δάσκαλοι πρέπει να είναι ικανοί να διδάξουν πάνω απ? το G.C.S.E (εθνικές εξετάσεις στην Αγγλία για 16χρονους). Υπάρχουν επίσης Αγγλικά ως πρόσθετο γλωσσικό μάθημα, τα οποία οι νέοι που δε μιλούν τη γλώσσα ενθαρρύνονται να παρακολουθήσουν.
Το εύρος των μαθημάτων που προσφέρονται συμπεριλαμβάνει:
Επιστήμες (Βιολογία, Φυσική, Χημεία, Αστρονομία) ΑγγλικάΜαθηματικά Γαλλικά, Γερμανικά, ΙαπωνικάΤέχνη και ΚεραμικήΠληροφορικήΔράμα ΙστορίαΓεωγραφίαΣε κάθε μαθητή που «κατατάσσεται» δίνεται ένα λευκό πρόγραμμα, στο οποίο γράφει τα μαθήματά του. Το πρόγραμμα αλλάζει από καιρό σε καιρό και αυτό εξαρτάται τόσο απ΄ τις επιλογές των παιδιών όσο και από τα θέματα που τους προσφέρονται. Αρχή του προγράμματος είναι να αφήνουν τα παιδιά να μαθαίνουν ό,τι αυτά επιθυμούν. Κάθε δάσκαλος κρατά έναν κατάλογο, αλλά τα παιδιά μπορούν να επιλέξουν να παρακολουθήσουν μαθήματα ή όχι. Εξαρτάται από το τι θέλουν να κάνουν. Υπάρχουν κανόνες που τα αποτρέπουν από το να κοιμούνται όλη μέρα ή να παρακολουθούν τηλεόραση κατά τη διάρκεια των μαθημάτων και δεν μπορούν να πάνε στην πόλη πριν τις δωδεκάμισι. Έλεγχοι δε δίνονται στους γονείς, εκτός αν ζητηθεί, και μόνο με άδεια των παιδιών.
Στις 4.30΄ ξεκινούν πολλές δραστηριότητες. Τα θέματα εκτείνονται από συζήτηση στα Γαλλικά μέχρι το κτίσιμο φράκτη στα?γουρούνια! Επίσης οργανώνονται βραδιές χορού ή παιχνίδια από την «κοινωνική επιτροπή». Κάθε Τρίτη απόγευμα γίνεται το «Δικαστήριο» και το απόγευμα της Παρασκευής η «Συνέλευση». Επίσης τα παιδιά μπορούν, αν θέλουν, να παρακολουθήσουν μαθήματα γιόγκα ή καράτε, δυο φορές την εβδομάδα.
5) Η καταγραφή των δεδομένων με χρήση διαγραμμάτων ή με απλές λίστες λέξεων που είναι επιλεγμένες κατάλληλα και αντιγράφονται από τον πίνακα.
6) Η αναγνώριση απλών μοντέλων (προτύπων).
7) Η εξοικείωση με τη χρήση πινάκων και απλών γραφημάτων.
Στη
2η τάξη οι δραστηριότητες επεκτείνονται:
1) Στη χρήση περιγραφών με απλές προτάσεις.
2) Στην
έμφαση στο κείμενο, πάντα σε ένα πλαίσιο εργασίας με πολύαισθητηριακή παρουσίαση, έτσι ώστε οι μαθητές που μπήκαν πρόσφατα στη διαδικασία ανάγνωσης και γραφής να μην εξαιρούνται από το πρόγραμμα. Ο δάσκαλος χρησιμοποιεί C.D ROMs εικονικής πραγματικότητας, με παρουσιάσεις πολλαπλής αισθητοποίησης που εισάγουν στο μάθημα τα παιδιά που βρίσκονται στο προαναγνωστικό ή αναγνωστικό στάδιο. Οι μαθητές επίσης κάνουν ομαδικές εργασίες στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και ενεργητικές πρακτικές εργασίες στο εργαστήριο.
3) Στην
ανάπτυξη λεξιλογίου περιγραφής, δράσης και στην έκφραση απλών επιστημονικών ιδεών.
4) Σε γραπτές ασκήσεις στα περισσότερα μαθήματα.
Στην
3η τάξη η ανάγνωση και η καταγραφή σημειώσεων είναι μέρος των μαθημάτων ή των κατ? οίκον εργασιών. Χρησιμοποιείται ένα διδακτικό εγχειρίδιο που βασίζεται σε υλικό αυτοδιδασκαλίας. Τα διδακτικά εγχειρίδια έχουν δύο επίπεδα που το καθένα απευθύνεται σε αναγνωστικό κοινό διαφορετικών ικανοτήτων.
Σταδιακά η επίτευξη γλωσσικών στόχων γίνεται όλο και πιο σημαντική, ειδικά ως προς το λεξιλόγιο και τη γραμματική που χρησιμοποιούνται στις εξετάσεις. Τα παιδιά διδάσκονται μέσα από επαναληπτικά μαθήματα, εξάσκηση σε ερωτήσεις, ανάγνωση των κατ? οίκον εργασιών και καταγραφή των ερευνών. Βιβλία και C.D.ROMs διατίθενται στους μαθητές στη βιβλιοθήκη και το εργαστήριο.
Διάφορες δραστηριότητεςΤο Summerhill είναι ένα σχολείο «ανοικτό» στην κοινωνία. Δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά, μέσα από ένα πλαίσιο ευρείας κοινωνικοποίησης, να βγουν έξω από τα όρια του σχολείου, του χωριού αλλά και της χώρας τους, συναντώντας και συζητώντας με παιδιά διαφορετικής κουλτούρας.
Ενδεικτικά, μερικές από τις πιο πρόσφατες προγραμματισμένες μαθητικές δραστηριότητες (14-11-01) είναι οι ακόλουθες:
1) Συνδιάσκεψη μαθητών του Summerhill με μαθητές από το Dover με θέμα το δυνατό εκδημοκρατισμό των σχολείων.
2) Αποστολή μαθητών σε Διεθνή Εβδομάδα που οργανώνει πειραματικό σχολείο στη Nantes (θέμα της εβδομάδας αυτής: Ταυτότητα, Oικογένεια και Κοινωνία στην έκφρασή τους μέσ? από την Τέχνη, το Δράμα, την Ιστορία κ.α)
3) Επίσκεψη των παιδιών σε σχολείο του Rotheram και συζήτηση 120 εφήβων (ως μέρος της μάθησης των πολιτικών δικαιωμάτων). Το Summerhill προωθεί τις ιδέες του και την εκπαιδευτική του φιλοσοφία διαμέσου ομιλιών σε σεμινάρια που παίρνει μέρος η σημερινή επικεφαλής Z. Readhead, σε όλο τον κόσμο.
ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ : Η Σχολική Συνέλευση-ΤοΔικαστήριοΗ Γενική ΣυνέλευσηΤο Summerhill είναι μια δημοκρατική κοινωνία. Οι αποφάσεις παίρνονται μέσα από την εβδομαδιαία Συνέλευση. Όλοι μπορούν να κάνουν προτάσεις και σε κάθε πρόταση όλοι έχουν δικαίωμα μιας ψήφου, από το πιο μικρό παιδί μέχρι τα μέλη του προσωπικού. Όλες οι αλλαγές στους σχολικούς κανόνες πραγματοποιούνται στη Συνέλευση (με τις κατηγορίες όσων έχουν παραβεί τους «Νόμους» ασχολείται μια άλλη συνέλευση όλου του σχολείου το
«Δικαστήριο», το οποίο επίσης συγκαλείται μια φορά την εβδομάδα).
Τα θέματα της Συνέλευσης καθορίζονται εκ των προτέρων με τη βοήθεια ενός εκλεγμένου προσώπου, ειδικά γι? αυτή τη δουλειά, του «γραμματέα». Τα μέλη της κοινότητας που επιθυμούν να φέρουν στη συνέλευση κάποια υπόθεση ή ένα ζήτημα, συναντούν το «γραμματέα» και δηλώνουν αυτή τους την επιθυμία. Ο γραμματέας δημιουργεί την ?agenda? των θεμάτων και των αντίστοιχων ομιλητών, την οποία και προωθεί στη Συνέλευση. Η θέση του είναι αιρετή και εκλέγεται κάθε δυο εβδομάδες.
Στη σχολική Συνέλευση τα παιδιά δεν έχουν μόνο ίση δύναμη με τους ενήλικες αλλά υπερτερούν και αριθμητικά. Η αντίδραση των περισσότερων δάσκαλων σ? αυτή τη διαπίστωση θα ήταν ένας οξύς φόβος. Τι θα συνέβαινε σ? ένα συνηθισμένο σχολείο, αν οι μαθητές υπερτερούσαν του προσωπικού στη σύναψη κανόνων; Ολοκληρωτική αναρχία; Παράβαση του ηθικού κώδικα; Ίσως να συνέβαινε κάτι παρόμοιο επειδή οι μαθητές αυτοί δεν είναι, όπως οι μαθητές του Summerhill, ελεύθεροι.
Το σχολείο αυτό δίνει στα παιδιά την ευκαιρία να παίρνουν αποφάσεις και ν? ανακαλύπτουν με δική τους πρωτοβουλία, τι είναι καλύτερο ή χειρότερο και κάνοντάς το αρχίζουν να αισθάνονται ότι
μπορούν να παίρνουν αποφάσεις, ότι δε θα είναι
οπωσδήποτε όλες τους κακές, ότι είναι αρκετά έξυπνα και ικανά να βγάλουν κάποιο νόημα από τη ζωή τους και δε χρειάζονται να εξαρτώνται απεριόριστα από την καθοδήγηση ή τις διαταγές των άλλων. Με λίγα λόγια, περισσότερο με ό,τι κάνει παρά με ό,τι λέει, το Summerhill βοηθά τα παιδιά να αισθάνονται, συχνά για πρώτη φορά, ότι είναι ανθρώπινες υπάρξεις με κάποια
αξιοπρέπεια, ικανότητα και
αξία.*13
Τα παιδιά αντιλαμβάνονται καθαρά ότι οι νόμοι που φτιάχνουν είναι για να ομαλοποιήσουν τη διαβίωση τη δική τους και των άλλων και η ευθύνη αυτή
τα κάνει να δρουν με σύνεση. Οι σχολικές συνελεύσεις, το όχημα της αυτοαποφασιστικότητας για την κοινότητα, είναι η βάση της ελευθερίας που τα μέλη της απολαμβάνουν. Οι επισκέπτες, συνήθως εκπαιδευτικοί που έχουν ψηφιστεί να τις παρακολουθήσουν, σχολιάζουν πάντα θετικά τον υψηλό βαθμό αυτόελέγχου των παιδιών και την αναπτυγμένη κοινωνική τους υπευθυνότητα.
Η σχολική Συνέλευση καταρρίπτει το μύθο ότι το Summerhill είναι ένας «άναρχος» τόπος. Το σχολείο έχει 230 νόμους, δημιουργημένους από μαθητές και προσωπικό, με δυνατότητα εβδομαδιαίας αναθεώρησης. Μερικοί από τους τρέχοντες νόμους είναι οι ακόλουθοι:
- Πρέπει να δουλεύει σωστά το μπροστινό και το πίσω φρένο τουποδηλάτου σου.
- Δεν μπορείς να καβαλήσεις ποδήλατο μικρού παιδιού ακόμα και με την άδειά του.
- Δεν μπορείς να παρακολουθήσεις τηλεόραση κατά τη διάρκεια των μαθημάτων ή των γευμάτων.
- Απαγορεύεται, με χρηματικό πρόστιμο μιας λίρας, το graffiti, εκτός από τον ειδικό τοίχο στον οποίο επιτρέπεται.
- Η παράβαση των νόμων της κατάκλισης χρεώνεται με ποινή μισής ώρας κοινοτικής δουλειάς.