Παρακολουθείστε ένα μικρό απόσπασμα από την τραγωδία « Πέρσες» του Αισχύλου. Στα Σούσα, πρωτεύουσα της Περσίας, δέκα χρόνια μετά το Μαραθώνα, η Άτοσσα, η μάνα του Ξέρξη, συνομιλεί με το χορό,σοφούς γέροντες της αυλής της. Ζητά πληροφορίες για τους Έλληνες.

Α: στράτευμα πλήθος έχουνε κι εκείνοι; **
Χ: τέτοιο, που σώριασε πολλά δεινά στους Μήδους
Α: και τι άλλο; Βιος στα σπίτια τους περίσσιο;

Χ: στη γη μια φλέβα μόνο ασήμι ο θησαυρός τους.
Α: πώς πολεμούν; Βαστώντας τόξα;
Χ: όχι, μ? ασπίδες και κοντάρια αρματωμένοι.
Α: ποιος ο αρχηγός που διαφεντεύει το στρατό τους;
Χ: δεν είναι δούλοι μήδε υπήκοοι σε κανέναν.
Α: και στους εχθρούς τους πώς θ? αντισταθούνε;
Χ: όπως το άξιο του Δαρείου χαλάσαν πλήθος.
Α: πικρά, όσα λες, για τους γονιούς αυτών που φύγαν.

Δεν κρύβω το φόβο που με κυρίεψε όταν πρόσφατα διαβάζοντας άρθρο για την παγκόσμια πολιτική κατάσταση έμαθα με τι είδους όπλα σκοπεύει να «τιμωρήσει» η υπερδύναμη του καιρού μας με τους συμμάχους της το λαό του Ιράκ και άλλων χωρών. Αναρωτήθηκα. Όσοι σήμερα κατέχουν τέτοια όπλα είναι παντοδύναμοι και ανίκητοι; Κι οι άλλοι τι είναι, καταδικασμένοι; Είναι άραγε η πρώτη φορά στην Ιστορία που συμβαίνει ο δυνατός να είναι τόσο υπέρτερος στα όπλα;
Αναζήτησα την απάντηση στην Ιστορία και, μια που οι μέρες το απαιτούν, στα χρόνια του 21.

Α: στράτευμα πλήθος έχουνε κι εκείνοι;
Χ: τέτοιο, που σώριασε πολλά δεινά στους Μήδους
Α: και τι άλλο; Βιος στα σπίτια τους περίσσιο;
Χ: στη γη μια φλέβα μόνο ασήμι ο θησαυρός τους.

Πράγματι η διαφορά ήταν μεγάλη. Αλλά με μια? διαφορά. Η νίκη ήταν των φτωχών και καταπιεσμένων Ελλήνων κι όχι της μεγάλης οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Γιατί δε φοβήθηκαν αυτοί που στις 25 Μάρτη του 21 πήραν την τύχη της ζωής τους στα χέρια τους, με το σύνθημα «ελευθερία ή θάνατος», με πόθο για αξιοπρέπεια που έφτανε στο θάνατο; Τι άνθρωποι ήταν, δεν ήταν σαν εμάς;
Σαν κι εμάς ήταν κι αυτοί, παιδιά. Με τη διαφορά ότι η ζωή τους ήταν μόνο κατά το όνομα ζωή. 

- πώς πολεμούν; Βαστώντας τόξα; ***
- όχι, με κοντάρια και ψυχή για το δίκιο αρματωμένη.
- ποιος ο αρχηγός που διαφεντεύει το στρατό τους;
- δεν είναι δούλοι μήδε υπήκοοι σε κανέναν.
- και στους εχθρούς τους πώς θ? αντισταθούνε;

Οι γενιές των Ελλήνων που βίωσαν για 400 περίπου χρόνια την οθωμανική κυριαρχία και κατοχή δεν έζησαν όπως αρμόζει στον άνθρωπο. Οι συνεχείς καταστροφές της χώρας, η εκμετάλλευσή της, οι αρπαγές του μόχθου τους , των παιδιών τους, οι θηριωδίες, με δυο λόγια η στέρηση της ελευθερίας τους, μετέτρεψε τη ζωή σε βάσανο, σε βάρος αβάσταχτο. Να λοιπόν πώς εξηγείται το «ελευθερία ή θάνατος»: ή ζωή ανθρώπινη ή τίποτα. Ή πραγματικά άνθρωποι ή τίποτα. Και πέτυχαν. Η αδικία του κατακτητή δεν πέρασε. Η προσπάθειά του να φοβίσει και να τρομοκρατήσει όχι μόνο δεν πέτυχε, αλλά έγινε αιτία να ατσαλωθεί περισσότερο από πριν η ανθρωπιά και το πείσμα για αληθινή ζωή. Δεν γνώριζε ότι για να νικήσει χρειάζεται να καταστρέψει αυτό που όλοι το ξέρουμε, όλοι οι άνθρωποι το έχουμε, αλλά κανένας μας δεν μπορεί ακόμα να το κάνει αντί-κείμενο: την ανθρώπινη ουσία, τη δύναμη της σκέψης, τη δύναμη της απόφασης για την ίδια μας τη ζωή.
 Ο φόβος όμως, παιδιά, δε νικιέται μόνο από την αγανάκτηση και από «μη παρέκει» του υποδουλωμένου. Στο κρυφό εργαστήριο του μυαλού του παράγεται ένα αντίδοτο του φόβου, φάρμακο γι? αυτόν και φαρμάκι για το άδικο. Ποιο είναι αυτό; Η Πίστη. Η πίστη στο δίκαιο αγώνα, η πίστη στο θεό και τη φύση.
 Η Πίστη είναι κόρη του Λόγου και της Σοφίας. Γι? αυτό είναι ακατάβλητη, αήττητη. Εφοδιάζει τον πιστό με ενέργεια να δράσει για το καλό, για το δίκαιο. Δίνει αυτοπεποίθηση, θάρρος, ευγένεια, μεγαλοψυχία και αρχοντιά. Είναι αρωγός (=βοηθός) της ανθρωπιάς. Εμπνέει τα οράματα (=τις ιδέες και τις επιθυμίες για το μέλλον που γίνονται εικόνες στο μυαλό μας) μέσα απ? τα οποία ο αγωνιστής του δικαίου επιμένει, αισιοδοξεί, δραστηριοποιείται όλο και περισσότερο, βαδίζει προς το σκοπό του άφοβος. Η πίστη γέννησε στους αγωνιστές του 21 το όραμα της ελεύθερης πατρίδας και τους έσπρωξε με τόση δύναμη στη θυσία. Η πίστη είναι αξία που τροφοδοτεί την αρετή, είναι ο τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος γίνεται εικόνα και ομοίωση του Θεού.
 Το 'ξεραν οι πρόγονοί μας. Γι? αυτό αποφάσισαν την τυπική έναρξη του αγώνα στις 25 Μάρτη. Την ημέρα δηλαδή που για τον Έλληνα και Χριστιανό το ανθρώπινο μπαίνει στη διαδικασία μεταβολής του σε θεϊκό. Αναγγέλλεται στην ανθρωπότητα ότι από τον άνθρωπο θα γεννηθεί ένας θεός. Από την ημέρα αυτή ο άνθρωπος, η γυναίκα μάνα του Θεού γίνεται παν-αγία, θεώνεται. Στον κόσμο του ανθρώπου επεμβαίνει η Δικαιοσύνη, η Βούληση, η Ελευθερία , ο Θεός.
 Έχει μεγάλη σημασία και καθορίζει το αποτέλεσμα ενός αγώνα η πίστη, η πεποίθηση του αγωνιζόμενου ότι έχει το δίκιο με το μέρος του. Η βεβαιότητα που έχει μέσα του τον κάνει να κρατά αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του για τον αγώνα του. Γίνεται πεισματικός. Δεν κουράζεται, δεν πτοείται ηθικά. Το αίσθημα του δικαίου φέρνει τον άνθρωπο σε θέση πλεονεκτική. Το δίκιο για την υπεράσπιση της πατρίδας, δηλαδή του ζωτικού χώρου, έχει δύναμη μεγίστη γιατί πραγματικά ισοδυναμεί ή καλύτερα να το πω, είναι φυσικός νόμος. Και καλά γνωρίζουμε ότι όποιος προσπαθήσει να νικήσει τη φύση είναι καταδικασμένος στην καταστροφή.
 Ωστόσο ό,τι ακούσατε, θέλω να επισημάνω, δεν αφορούν μόνο σε μας τους Έλληνες. Το δίκαιο είναι αξία πανανθρώπινη. Η πίστη είναι αξία πανανθρώπινη. Οι Έλληνες του 21 και των κατοπινών ιστορικών γεγονότων δεν ήταν οι μόνοι που αντιστάθηκαν σε μια υπερδύναμη -αυτοκρατορία και κέρδισαν την ελευθερία τους. Όλοι οι λαοί αντιστέκονται και μάχονται και κερδίζουν τους δίκαιους αγώνες. Αναφέρθηκα προηγουμένως στην ανθρώπινη ουσία. Θέλω να προσθέσω και δυο λόγια επί της ανθρώπινης ουσίας των ελλήνων. Και το κάνω αυτό επειδή η μέρα σήμερα μας ανήκει.
Είναι σε όλο τον κόσμο γνωστό και οφείλετε και σεις , η νέα γενιά, να το γνωρίζετε ότι πρώτοι αγγίξαμε και κάναμε φανερές αυτές τις πανανθρώπινες αξίες που προανέφερα. Στην ανατολή του πολιτισμού που ζούμε σήμερα, του κακώς λεγόμενου Δυτικού και μόνο Ευρωπαϊκού, ήταν αποκλειστικό προνόμιο δικό μας. Είμαστε συνεπώς πολύ πιο έμπειροι και εξοικειωμένοι με την Αλήθεια. Προσαρμόσαμε νωρίς τη ζωή μας στους φυσικούς αυτούς νόμους. Κι αυτές οι αντιλήψεις, Δίκιο και Πίστη,μεταβιβάστηκαν, πέρασαν από γενιά σε γενιά όχι μόνο με λόγο, με το μυαλό, αλλά έγιναν με τις πράξεις ένα με τη φύση μας, έγιναν συστατικό στοιχείο των κυττάρων μας, του d.n.a. μας. Αυτό εξηγεί το πώς μια τόσο μικρή χώρα, όπως εμείς, καταφέραμε με τόσο πενιχρά(= φτωχά) μέσα να είμαστε πρωταγωνιστές της ειρήνης και παράδειγμα αγάπης για την ελευθερία.
 Αυτά σκέφτηκα και έτσι απάντησα στα συναισθήματα και τα ερωτήματα από την είδηση για τον προεξαγγελμένο και αναμενόμενο πόλεμο που ετοιμάζει η υπερδύναμη του καιρού μας με τους συμμάχους της. Όσα όπλα κι αν επινοηθούν η ιστορία αποφαίνεται ότι νικητής πάντα είναι η ουσία του ανθρώπου, δηλαδή ο νόμος της φύσης, το δίκαιο. Η έκβαση (= το τέλος) είναι δεδομένη από Εκείνον, το Θεό, υπέρ του κατ? εικόνα και ομοίωσή του, του Ανθρώπου. Αδιάσειστο τεκμήριο ο λαμπρός απελευθερωτικός αγώνας των Ελλήνων του 1821.

- και στους εχθρούς τους πώς θ? αντισταθούνε; ***
- όπως το άξιο των αδίκων χαλάσαν πλήθος.
- Όπως το άδικο των απίστων νικήσαν πλήθος.
- αχ! Πικρά όσα λες για τους γονιούς αυτών που στο άδικο επιμένουν!

* Εκφωνήθηκε στις 22-03-2002 στη σχολική εορτή του 3ου Γυμνασίου Κερατσινίου, που πραγματοποιήθηκε στο δημοτικό θέατρο του Δήμου Κερατσινίου «Μελίνα Μερκούρη».
**Το μεταφρασμένο από τον Τ. Ρούσσο απόσπασμα δανείστηκα από το σχολικό βιβλίο «Αρχαία Ελλάδα. Ο τόπος και οι άνθρωποι», Ο.Ε.Δ.Β.
***Στα κομμάτια αυτά η μετάφραση είναι παραλλαγμένη για τις ανάγκες του λόγου μου.