Ευρετήριο Άρθρου

Η συνεχής αναφορά του τραγικού ποιητή Ευριπίδη στο «Φαίνεσθαι»και το «Είναι» στην τραγωδία του «Ελένη», η καταλυτική ομορφιά της ηρωίδας, τα «καλλιστεία» των θεαινών, Ήρας, Αφροδίτης, Αθηνάς, η δολοπλοκία της θεάς του Έρωτα στην προσπάθειά της να πάρει το πρώτο βραβείο ομορφιάς αλλά και η προτεινόμενη διαθεματική δραστηριότητα του σχολικού εγχειριδίου  αποτέλεσαν το έναυσμα για την εκπόνηση με τους μαθητές του Γ 3 της παρακάτω εργασίας. Το φωτοστέφανο της ομορφιάς της ηρωίδας αλλά και οι συμφορές που αυτό έφερε στην ίδια αλλά και σε άλλους, είτε αυτά ήταν στενά συγγενικά της πρόσωπα είτε ευρύτερα Έλληνες και Τρώες ήταν μια πρόκληση για τους μαθητές του τμήματος. Πρόκληση επίσης υπήρξε και η συμπεριφορά της νικήτριας Αφροδίτης και της ηττημένης Ήρας στον αγώνα ομορφιάς. Συναποφασίσαμε λοιπόν, ξεκινώντας από την ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα, να αναζητήσουμε πληροφορίες σχετικά με το πώς αντιμετώπιζαν την ομορφιά οι άνθρωποι εκείνης της μακρινής εποχής, και στη συνέχεια κάνοντας ένα χρονικό άλμα να έρθουμε στο σήμερα, καταγράφοντας και τις προσωπικές μας απόψεις αλλά κυρίως τα συμπεράσματά μας μέσα από τη σύνταξη ενός ερωτηματολογίου, στην προσπάθειά μας να απαντήσουμε  στο ερώτημα: η ομορφιά τελικά τι προσφέρει στο άτομο που  έχει προικιστεί με αυτή ή που επιδιώκει, έστω τεχνητά, να την αποκτήσει;
( Παλιαρούτης Κωνσταντίνος)
      Μέσα από ένα πλήθος πηγών της ελληνικής αρχαιότητας διαπιστώνουμε ότι η ελκυστική εξωτερική εμφάνιση αποτελούσε επιδιωκόμενο στόχο. Η ένδυση και η περιποίηση του σώματος απασχολεί λιγότερο ή περισσότερο όλους, άνδρες και γυναίκες είτε είναι θνητοί είτε θεοί. Και ήδη στον Όμηρο βρίσκουμε μια  περιγραφή του καλλωπισμού της Ήρας.

«Το ποθητό κορμί με αθάνατο νερό ξεπλένει πρώτα,

να φύγει η λέρα, διπλομάλαμα μετά με λάδι αλείφτη,

ευωδιαστό, θεϊκό, πανέμνοστο. Να το κουνούσες μόνο

στου Δία μπροστά το χαλκοκάτωφλο, το αρχοντικό παλάτι,

γη και ουρανό με μιας θα γέμιζε με τη μοσκοβολιά του.

Μ΄ αυτό  το πάγκαλό της άλειψε κορμί, μετά εχτενίστη,

κι έπειτα πλέκει με τα χέρια της αστραφτερές πλεξούδες,

??????????????????????..

Και σκουλαρίκια πέρασε έπειτα στα τρυπημένα αφτιά της

Τρίπετρα, μόρικα, που η χάρη τους στραφτάλιαζε περίσσια.

???????????????????????

Φοράει κεφαλοπάνι η αρχόντισσα θεά από πάνω ακόμα

?????????????????????..

Και με σανδάλια πόδεσε όμορφα τα αστραφτερά της πόδια». 

( Ιλιάδα, XVI, 170-180, μετ. Ν. Καζαντζάκη-Ι. Κακριδή)

         Στους επόμενους αιώνες η πληθώρα κάθε είδους πηγών, είτε πρωτογενών είτε δευτερογενών, μας δίνει τη δυνατότητα να αντλήσουμε πολύτιμες πληροφορίες. Το κάλλος αποθεώνεται. 
   Πολύχρωμα ενδύματα  για τους νέους άνδρες και τις γυναίκες, λευκού ή καφέ χρώματος για τους ώριμους άνδρες και επιπλέον, πλήθος κοσμημάτων -για τις γυναίκες κυρίως- όπως τα κολιέ, τα βραχιόλια, τα σκουλαρίκια και τα δαχτυλίδια γύρω από τις γάμπες καθώς επίσης και η χρήση της βεντάλιας( ριπίς)  αλλά και της ομπρέλας συντελούν στην επιβλητική εξωτερική εμφάνιση.
Αλλά δεν περιορίζονταν μόνο σε αυτά. Η περιποίηση του σώματος ήταν αντικείμενο ιδιαίτερης φροντίδας. Μαρτυρείται η ύπαρξη δημόσιων και ιδιωτικών λουτρών, η χρήση ανθρακικού άλατος ή και ποτάσας που την έφτιαχναν με στάχτη από ξύλα αντί για σαπούνι. Επιπλέον έδιναν μεγάλη σημασία στην κόμμωση, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες. Τα μαλλιά των ανδρών( κάποιοι τα έβαφαν!)  ήταν τακτοποιημένα όπως και το μουστάκι και τα γένια τους, που ανάλογα με την εποχή άλλοτε ήταν μακριά άλλοτε κοντά και άλλοτε  εντελώς ξυρισμένα( στα χρόνια μετά το Μ. Αλέξανδρο). Τα κουρεία της εποχής, έκαναν χρυσές δουλειές, αφού τα γένια τους τα έκοβαν συχνά σαν κολιέ, αλλά στην εποχή του Περικλή τα άφηναν και πάνω στα μάγουλα, και στο πηγούνι τα έκοβαν σε σχήμα οβάλ ή μυτερά. Ο κουρέας επίσης περιποιείται τα νύχια των ποδιών και των χεριών. Τα χτενίσματα των γυναικών ήταν περίπλοκα, όπως για παράδειγμα τα μαλλιά χτενισμένα σε μπούκλες που τα έφερναν στο επάνω και πίσω μέρος του κεφαλιού. Το βαμμένο ξανθό μαλλί το εκτιμούσαν πάρα πολύ αλλά χρησιμοποιούσαν και πρόσθετα μαλλιά καθώς επίσης και περούκες. Φρόντιζαν ακόμη να εξαφανίζουν τις περιττές τρίχες είτε με ειδικές αλοιφές είτε καίγοντάς τις είτε με τη χρήση του ξυραφιού.  Επιπλέον χρησιμοποιούσαν αρώματα και ψιμύθια( φτιασίδια).
     Βέβαια πρέπει να επισημάνουμε ότι δεν ήταν κοινή η στάση όλων  απέναντι στη χρήση τέτοιων τρόπων βελτίωσης της εξωτερικής εμφάνισης. Υπήρχαν και διαφορετικές απόψεις. Για παράδειγμα ένας Αθηναίος, ο Ισχόμαχος, στον Οικονομικό, 10, του Ξενοφώντα λέει για τη γυναίκα του: «Την είδα μια μέρα πασαλειμμένη με φτιασίδια, για να φαίνεται πιο άσπρη απ? ότι ήταν και καταβαμμένη για να φαίνεται πιο κόκκινη. Επίσης φορούσε και ψηλά παπούτσια, για να φαίνεται πιο ψηλή» πράγμα που δεν του άρεσε, ενώ  στο Γοργία 565 β  του Πλάτωνα διαβάζουμε: « Αντί της γυμναστικής( η οποία πάντα φροντίζει το σώμα προς το καλύτερο) υπεισέρχεται η τέχνη του καλλωπισμού που είναι και βλαβερή και απατηλή αλλά και που αρμόζει σε ταπεινούς και ανελεύθερους και απατώντας μας με χρώματα και φτιασίδια και ωραία ρούχα, ώστε να αξιώνουμε για τον εαυτό μας ξένη, πρόσθετη ομορφιά, μας κάνει να αμελούμε αυτό που μας ταιριάζει μέσα από τη γυμναστική». Είναι επίσης χαρακτηριστική η περίπτωση που μας παραδίνει ο Αιλιανός στην Ποικίλη Ιστορία, 89, για κάποιον γέροντα από την Κω που είχε βάψει μαύρα τα λευκά μαλλιά του, για να αρέσει,  και , όταν βρέθηκε ενώπιον των Λακεδαιμονίων και του βασιλιά Αρχίδαμου στη Σπάρτη, όταν τελείωσε ό,τι είχε να πει, ο Αρχίδαμος πήρε το λόγο και είπε ότι ο συγκεκριμένος δεν μπορεί να πει τίποτε καλό , αφού κουβαλάει το ψέμα όχι μόνο στην ψυχή του αλλά και στα μαλλιά του!