ΕΥΤΥΧΙΑ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ    Υπάρχουν δυο τρόποι προσέγγισης και εξέτασης της ζωής, του έργου και της προσφοράς ενός δημιουργού. Ο πρώτος είναι αυτός που περιορίζεται και εξαντλείται στο πότε και που γεννήθηκε, που μεγάλωσε και έζησε, πότε και ποια ήταν η επαφή με το αντικείμενο της τέχνης του, πότε έκανε εκείνο ή το άλλο πράγμα, πότε και κάτω από ποιες συνθήκες και περιστάσεις έγραψε εκείνο ή το άλλο έργο κλπ. Ένας τρόπος δηλαδή καθαρά ληξιαρχικός.

   Ο δεύτερος είναι εκείνος που μελετά και φωτίζει το βαθύτερο νόημα της ζωής και της ύπαρξής του, την ουσία του έργου του και τη μεγάλη αξία και σημασία της προσφοράς του. Στη σύντομη και εντελώς συνοπτική αναφορά μου στην Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου και το έργο της θα προτιμήσω να ακολουθήσω το δεύτερο τρόπο αφήνοντας τον άλλον, τον ληξιαρχικό, στους βιογράφους και τους συλλέκτες που, ειρήσθω εν παρόδω, είναι ένα είδος το οποίο ευδοκιμεί εν αφθονία στον τόπο μας...

   Πριν από όλα, θα πρέπει να πούμε με βεβαιότητα ότι η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου είναι μια κορυφαία στιχουργός του λαϊκού μας τραγουδιού. Και το συμπέρασμα αυτό βγαίνει άσφαλτα και αβίαστα μόνο και μόνο από το ίδιο το έργο της, από τα ίδια τα τραγούδια της. Το λέω αυτό διότι πολλές φορές η μυθολογία που δημιουργείται γύρω από το πρόσωπο ενός καλλιτέχνη παίζει καθοριστικό ρόλο έτσι ώστε αυτός να αποκτήσει ένα μεγάλο όνομα στην τέχνη που εξασκεί. Ένα όνομα το οποίο όμως ενίοτε ίσως να είναι δυσανάλογο με την αξία του έργου του και να μην ανταποκρίνεται στις διαστάσεις του. Είναι γνωστό άλλωστε ότι στον τόπο μας έχουμε την υπερβολική τάση να μυθοποιούμε πρόσωπα και καταστάσεις. Έχουμε την κακή συνήθεια να μεγιστοποιούμε αβασάνιστα την αξία και το έργο ορισμένων δημιουργών με κριτήρια άσχετα από το αντικείμενο της τέχνης τους. Και το κάνουμε αυτό επειδή τις περισσότερες φορές εισπράττουμε με εξαιρετική ευκολία τον μύθο παρά την πραγματικότητα. Την αίγλη που συνοδεύει το όνομα ενός καλλιτέχνη παρά την ουσία και την αξία της δουλειάς του. Δίνουμε περισσότερη σημασία στην ζωή και στην προσωπική διαδρομή και περιπέτεια ενός δημιουργού, παρά στο ίδιο το έργο του. Αξιολογούμε περισσότερο όλα όσα περιβάλλουν αυτό το έργο και λιγότερο την αισθητική του αξία.

   Είναι γεγονός και δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε ότι η πολυτάραχη και γεμάτη βάσανα και πάθη ζωή της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου στάθηκε η αιτία ώστε να δημιουργηθεί ένας μύθος, ένα φωτοστέφανο γύρω από το πρόσωπό της. Η ξεχωριστή και μοναδική περιπέτειά της στην πιάτσα του τραγουδιού, η άδολη και αθώα συμπεριφορά της στο παζάρι της καθημερινής συναλλαγής, η άγρια εκμετάλλευση και οικειοποίηση ενός μεγάλου μέρους της δουλειάς της από επιτήδειους μουσικούς του επαγγέλματος προκάλεσαν ένα κύμα συμπάθειας γι? αυτήν που ερέθισαν τη λαϊκή ευαισθησία και κινητοποίησαν σε μεγάλο βαθμό τη φαντασία, με αποτέλεσμα η δουλειά της να κρίνεται περισσότερο σε συνάρτηση με όλα αυτά και λιγότερο με βάση την ίδια την αξία της. Δεν έχω πρόθεση να μηδενίσω ούτε καν να ελαχιστοποιήσω τη σημασία που έχουν όλα όσα συμπληρώνουν τη συνολική εικόνα ενός δημιουργού. Θέλω απλά να τονίσω, και μάλιστα με κατηγορηματικό τρόπο, ότι η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου είναι πράγματι κορυφαία και μεγάλη λαϊκή στιχουργός όχι εξαιτίας όλων αυτών που αναφέρθηκαν παραπάνω, αλλά εξαιτίας του έργου της. Ενός έργου που άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στο λαϊκό μας τραγούδι. Ενός έργου που παραμένει ακόμα και σήμερα αρυτίδωτο, όχι εξαιτίας της μυθολογίας και του φωτοστέφανου που δημιουργήθηκε γύρω από το πρόσωπό της, αλλά εξαιτίας των πανέμορφων τραγουδιών της. Τραγουδιών που πέρασαν στα χείλη του λαού μας γιατί έχουν αντίκρισμα ζωής. Τραγουδιών που αφήνουν μια γλυκόπικρη γεύση στην ψυχή μας καθώς τα ψιθυρίζουμε, τραγουδιών που άντεξαν στο πέρασμα του χρόνου και εξακολουθούν ακόμα και σήμερα να μας ευφραίνουν.

   Είναι μακρύς ο κατάλογος των τραγουδιών της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου όπως επίσης είναι μακρύς και ο κατάλογος με τις μεγάλες ανεπανάληπτες επιτυχίες της. Επιτυχίες όμως που από οικονομική άποψη δεν μπόρεσαν τότε να της εξασφαλίσουν ούτε τα απαραίτητα προς το ζην , γιατί είναι γνωστό ότι η Παπαγιαννοπούλου πουλούσε τα τραγούδια της στην κυριολεξία για ένα κομμάτι ψωμί. Έγραφε ασταμάτητα σκορπώντας άστοργα από δω και από κει τους στίχους της, δηλαδή την ψυχή της, για να πλουτίζουν άλλοι, ενώ η ίδια ήταν μονίμως απένταρη. Φαίνεται ότι από τη μια πλευρά η ευκολία της να γράφει τραγούδια και από την άλλη η μεγάλη αδυναμία της να θέλει να ικανοποιεί καθημερινά τα ανθρώπινα πάθη της την οδηγούσαν σ? αυτή την τόσο επιπόλαια και άδικη για τον εαυτό της συναλλαγή.

Ίσως πάλι επειδή δεν γνώριζε απ? την καλή κι απ? την ανάποδη τη λογική της αγοράς του τραγουδιού και δεν μπόρεσε ποτέ να γίνει ψυχρή επαγγελματίας, εκχωρούσε όχι μόνο τα τραγούδια της , αλλά και όλα τα πνευματικά της δικαιώματα, σε διάφορους μουσικούς, αντί πινακίου φακής. Έζησε με το παράπονο της αδικημένης και της ανήμπορης να προστατεύσει τον εαυτό της, εξασφαλίζοντας ένα μεροκάματο για να ζήσει.

   Όλα αυτά, μαζί με τα βάσανα, τις ατυχίες, τις οδυνηρές απώλειες αγαπημένων της προσώπων, την πλήγωσαν βαθιά και γέμισαν την ψυχή της με πίκρα. Στη ζωή της περίσσευαν οι λύπες και οι χαρές ήταν πολύ λίγες. Όλη αυτή η πίκρα, ο πόνος , τα βάσανα, όλη αυτή η φουρτούνα της ψυχής της, είναι διάχυτη, είναι αποτυπωμένη στα τραγούδια της. Μπορεί αυτό να είναι χιλιοειπωμένο, μπορεί ν? ακούγεται μελοδραματικό, είναι όμως αλήθεια. Η σχέση της Παπαγιαννοπούλου με τα τραγούδια της, είναι σχέση βιωματική, όπως βιωματική είναι και η σχέση του κοινού μ? αυτά τα τραγούδια. Δεν είναι τυχαία, άλλωστε, η μεγάλη απήχηση που έχουν και μάλιστα ιδιαίτερα στις λαϊκές μάζες, οι οποίες εισπράττουν με δικαιολογημένη ευκολία και αμεσότητα τα συναισθήματα που αυτά τα τραγούδια προκαλούν.

   Όμως η αμεσότητα και η απήχηση των τραγουδιών της, δεν οφείλεται μόνο στη βιωματική σχέση της μ? αυτά, αλλά και στη στιχουργική τους αρτιότητα. Στιχουργική αρτιότητα που απορρέει από το αναμφισβήτητο ταλέντο της καθώς και από την άψογη τεχνική της που απέκτησε από την προηγούμενη θητεία της σ? ένα είδος ποίησης το οποίο είναι ο προθάλαμος που οδηγεί απευθείας στο τραγούδι.

   Οι δύο ποιητικές συλλογές της: "Πνοές" και "Άρπα και φλογέρα", που προηγούνται από τη δουλειά της στο τραγούδι, υπήρξαν αναντίρρητα το προοίμιο γι? αυτήν την τόσο σημαντική κατάθεσή της. Ήταν ένας ισχυρός οπλισμός που την βοήθησε να κατακτήσει τις δυσκολίες της τεχνικής του τραγουδιού. Ήταν μια πνευματική προίκα που της έδωσε τη δυνατότητα να περάσει το άρωμα και τη γεύση της ποίησης μέσα στα τραγούδια της.

Η αγάπη κι ο θαυμασμός της στην ποίηση του Γρυπάρη και ιδιαίτερα του Κρυστάλλη, είναι κάτι που διακρίνεται εύκολα στη γεμάτη παιδική αθωότητα δική της ποιητική προσέγγιση. Άλλωστε, η συνεχής αναφορά και η επίκληση του ονόματος του Κρυστάλλη σ? ένα από τα ποιήματά της, δείχνει τη βαθειά επίδραση που δέχτηκε από την ποίησή του. Μια ποίηση της οποίας ο απόηχος έχει την καταγωγή του στο δημοτικό μας τραγούδι. Αυτή λοιπόν η στενή σχέση της Παπαγιαννοπούλου μ ?αυτό το ποιητικό είδος, η μακρόχρονη θητεία της στα εκφραστικά του μέσα, υπήρξαν τα στοιχεία που της άνοιξαν το δρόμο για να κατακτήσει με ευκολία και άνεση τη γλώσσα του λαϊκού τραγουδιού. Μια γλώσσα που πλουτίζεται από το ξεχωριστό και ιδιαίτερο προσωπικό της ύφος. Μια γλώσσα αυτόχρημα λαϊκή που απευθύνεται με ειλικρίνεια και αμεσότητα στην παρθενική ευαισθησία των απλών λαϊκών ανθρώπων, γιατί οι στίχοι των τραγουδιών της είναι λιτοί και στέρεοι σαν την καθημερινή κουβέντα.

   Στα τραγούδια της Παπαγιαννοπούλου, υπάρχει απόλυτη ισορροπία και αρμονία μορφής και περιεχομένου. Τα θέματά της, καθώς είναι απλά και παρμένα από τις καθημερινές ανθρώπινες έγνοιες και καταστάσεις, κλείνονται σε μια οικεία και γνώριμη μορφή, επίσης απλή, που υπακούει στις επιταγές της ρίμας. Έτσι αποκτούν μια μουσικότητα και έναν ρυθμό, που ανταποκρίνεται και αρμόζει στη γνησιότητα και αυθεντικότητα του λαϊκού τραγουδιού. Και στο σημείο αυτό πρέπει να πούμε, πως ό,τι είναι γνήσιο και αυθεντικό, εκφράζει με τον καλύτερο τόπο ένα λαό. Και ό,τι εκφράζει ένα λαό, είναι και εθνικό. Γιατί εθνικό δεν είναι το πομπώδες και το μεγαλόσχημο, αλλά η εκάστοτε αλήθεια των αισθημάτων.-

   Τελειώνοντας αυτή τη σύντομη, την τηλεγραφική, θα έλεγα, αναφορά μου στη μοναδική και ανεπανάληπτη "γριά" του λαϊκού μας τραγουδιού, μου έρχεται στο νου μια φράση του κορυφαίου Αμερικανού ποιητή Έζρα Πάουντ. Μια φράση που ταιριάζει απόλυτα στην Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου και που λέει ότι: η μεγάλη ποίηση τείνει να γίνει ένα ΤΡΑΓΟΥΔΙ.